عنوان : جایگاه معرفت شخصی در معرفت علمی نزد

مایکل پولانی


دانشجو: مریم سادات جوادیون اصفهانی     

استاد راهنما :  جناب آقای دکتر مهدی نسرین     

استاد راهنما :  جناب آقای دکتر مرتضی صداقت

استاد مشاور : جناب آقای مجید داودی بنی

استاد داور داخلي : جناب آقای دکتر کیاشمشکی

استاد داور خارجي : جناب آقای دکتر شیرازی

تاريخ و زمان : دوشنبه  30/11/1391ساعت 17 الي19


چکیده:

در معرفت­شناسی، وبه طور خاص در معرفت علمی، همواره دو سوال اساسی مطرح بوده­است: چه چیزی را می­توان معرفت دانست؟؛ و معرفت چگونه می­تواند کسب شود؟ معمولاً معرفت­شناسان تنها به نوع خاصی از معرفت یعنی معرفت گزاره­ای توجه دارند. فلاسفه­ی علم نیز مدتها به دنبال روشی صوری و صریح بودند تا هم بتواند منجر به کسب معرفت شود و هم قابل تقلیل به معرفت گزاره­ای باشد. اما رویکرد دیگری وجود دارد که طبق آن معرفت اساساً قابل فروکاست به معرفت صریح و گزاره­ای نمی­باشد. این نوع معرفت به عنوان معرفت ضمنی شناخته شده است و طرفداران آن بر این باور هستند که معرفت ضمنی در کنار معرفت صریح قرار نگرفته است بلکه در بستری عمیق­تر و لایه­ای درونی­تر نسبت به آن قرار دارد که معرفت صریح را هم تحت تأثیر خود قرار می­دهد، چنانکه در تمام فعالیت­های معرفتی انسان حضور دارد.

مایکل پولانی که فیلسوفی فیزیک-شیمی­دان بوده، یکی از نخستین کسانی است که چنین رویکردی نسبت به معرفت دارد. او ساختار معرفت ضمنی را به نحوی تعریف می­کند که در هر عملِ دانستنی، معرفت ضمنی به طور شخصی حضوری مؤثر می­یابد. او این نظریه­ی معرفتی را که خود مبدع آن بوده معرفت شخصی می­نامد. معرفت شخصی نه تنها در معرفت علمی مؤثر است، بلکه تمام معرفت بشری را نیز تحت تأثیر قرار داده است. لذا بن­مایه­ی اصلی این رساله، توضیح معرفت شخصی پولانی با تمرکز بر کتاب اصلی وی با همین نام است. پولانی در این کتاب نشان می­دهد که مداخله­ی شخصی دانشمند در معرفتی که دارد بخشی اجتناب ناپذیر در علم است. حتی در علوم دقیقه نیز معرفتْ هنری است که مهارت فردِ داننده بخشی ضروری از آن است و او با تعهد شخصی، و با هیجانات فکری­ای که دارد به دنبال افزایش ارتباط با واقعیت است.

افزون بر این، پولانی معاصر با تامس کوهن معروف­ترین فیلسوف علم قرن بیستم است. کتاب معرفت شخصی وی اندکی پیش از ساختار انقلاب­های علمی کوهن منتشر شده است. آرای فلسفی این دو متفکر شباهت­های بسیاری با هم دارند تا جایی که گاهی کوهن را متهم به سرقت از آرای پولانی کرده­اند. بنابراین، در کنار موضوع اصلی رساله، به این مطلب نیز پرداخته خواهد شد.

کلید واژگان: معرفت شخصی، معرفت ضمنی، معرفت صریح، مایکل پولانی، تامس کوهن، ساختار انقلاب­های علمی.